پلاک دندان لایۀ چسبناک و نازکی است که به طور طبیعی، روی دندان‌ها ایجاد می‌شود و اگر از بین نرود، به مرور زمان، باعث پوسیدگی دندان، ایجاد بوی بد دهان، بروز بیماری‌های لثه و ابتلا به بیماری‌های جدی می‌شود. خوشبختانه، روش‌های مختلفی برای از بین بردن پلاک دندان وجود دارد که با استفاده از آن‌ها، می‌توانید از بروز آسیب‌های احتمالی ناشی از پلاک دندان جلوگیری کنید. در ادامه، با پلاک دندان و روش‌های از بین رفتن آن آشنا خواهید شد.
پلاک دندان چیست؟
فقط بیست دقیقه بعد از خوردن یا نوشیدن، ذره‌های مواد غذا، باکتری‌ها، قندها، اسیدها و بزاق دهان‌تان با یکدیگر ترکیب می‌شوند و لایه‌ای نرم و چسبناک را روی سطح دندان‌ها ایجاد می‌کنند. این لایۀ نازک همان پلاک دندان است. پلاک دندان بی‌رنگ است، اما ذره‌های مواد غذایی موجود در دهان باعث تغییر رنگ آن می‌شود.
پلاک دندان حاوی میلیون‌ها باکتری است که اگر از بین نروند، باعث پوسیدگی دندان و بروز بیماری‌های لثه می‌شود. برخی از باکتری‌های موجود در پلاک دندان عبارتند از:
- استرپتوکوک موتانس
- استرپتوکوکوس سانگوئینیس
- استرپتوکوک سوبرینوس
- لاکتوباسیل ها
نوع باکتری‌های موجود در پلاک دندان هر شخص متفاوت است. در پلاک دندان برخی از افراد، تعداد و تنوع باکتری‌ها بیشتر است و بالطبع، احتمال پوسیدگی دندان نیز در این اشخاص بیشتر است.
سه لایه پلاک دندان
پلاک دندان از سه لایه تشکیل شده است:
- لایه اول از باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها تشکیل شده است. رنگ آن نیز سفید یا زرد است.
- ساختار لایه دوم مشابه با ساختار لایه اول است، اما ضخامتش متفاوت است.
- لایه سوم بیوفیلم است که حاوی مخلوطی از مواد آلی (مانند بقایای مواد غذایی) و آب است.
پلاک دندان چگونه ایجاد می‌شود؟
فرقی نمی‌کند چقدر به بهداشت دهان و دندان‌تان اهمیت می‌دهد، پلاک دندان در هر صورت ایجاد می‌شود. مواد تشکیل‌دهنده پلاک همیشه در دهان وجود دارد: آب و باکتری. به علاوه، هنگام خوردن، نوشیدن و حتی نفس کشیدن نیز باکتری‌هایی وارد دهان‌تان می‌شوند. فضای دهان محیط ایده‌آلی برای تولید مثل و رشد باکتری‌ها است و قندهای موجود در مواد غذایی نیز شرایط را برای رشد آن‌ها بهتر می‌کنند. با افزایش رشد باکتری‌ها، میزان پلاک بیشتری نیز روی دندان‌ها تولید می‌شود. باکتری‌های موجود در پلاک دندان از قندهای موجود در مواد غذایی، به خصوص غذاهای شیرین و نشاسته‌ای، استفاده می‌کنند و در نتیجه، اسیدهایی را تولید می‌کنند که باعث از بین رفتن مینای دندان و پوسیدگی آن می‌شوند.
چرا پلاک دندان خطرناک است؟
اگر پلاک دندان از بین نرود، باعث پوسیدگی دندان، بروز بیماری‌های لثه و حتی از بین رفتن دندان می‌شود. همچنین پلاک دندان باعث بروز بیماری پریودنتال شدید می‌شود. این بیماری باعث می‌شود بافت لثه پسروی کند و در نتیجه، باکتری‌ها به استخوان زیرین دندان‌ها نفوذ کنند و آن را از بین ببرند. به علاوه، پلاک دندان باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی و حتی سکته نیز می‌شود.
علائم پلاک دندان چیست؟
- قرمزی و التهاب لثه
- خونریزی لثه بعد از مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان
- بوی بد دهان
- وجود طعم فلز در دهان
میزان تجمع پلاک دندان در چه کسانی بیشتر است؟
همان‌طور که گفتیم، ایجاد پلاک دندان طبیعی است و روی دندان هر کسی ایجاد می‌شود، اما میزان تجمع پلاک در برخی از اشخاص بیشتر است. برای مثال، در دهان کودکان، افراد سیگاری، زنان باردار و افراد مبتلا به دیابت پلاک بیشتری ایجاد می‌شود.
تارتار دندانی چیست؟
وقتی پلاک دندان سفت می‌شوند، تبدیل به تارتار دندانی یا جرم دندان می‌شود. در واقع، تارتار همان پلاک سفت‌شده است و از بین بردنش نیز سخت‌تر است. تارتار سلامت لثه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث بروز مشکلات جدی دهان و دندان می‌شود. وقتی پلاک تبدیل به تارتار می‌شود، نمی‌توانید آن را با مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان از بین ببرید، بلکه باید به دندانپزشک مراجعه کنید. رنگ تارتار سفید یا زرد است، اما به مرور زمان، رنگ مواد غذایی را به خود میگیرد و تیره‌تر می‌شود. مصرف چای، قهوه و سیگار باعث تیره‌تر شدن رنگ تارتار می‌شود.
چگونه پلاک دندان را از بین ببریم؟
برای از بین بردن پلاک دندان و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی آن، باید یک سری نکات را رعایت کنید. در ادامه، شش روش را برای از بین بردن پلاک دندان برای‌تان گفته‌ایم.
یک. هر روز نخ دندان بکشید
حداقل روزی یک بار نخ دندان بکشید تا پلاک بین دندان‌های‌تان از بین برود. بهتر است ابتدا نخ دندان بکشید، سپس مسواک بزنید. طبق مطالعات انجام شده، رعایت این ترتیب باعث می‌شود پلاک‌های بیشتری از بین برود.
دو. روزی دو بار مسواک بزنید
حداقل روزی دو بار و ترجیحاً بعد از هر وعده غذایی مسواک بزنید. دندان‌های‌تان را دو دقیقه با مسواکی نرم و خمیر دندان حاوی فلوراید بشویید.
سه. آدامس بدون قند بجوید
اگر نمی‌توانید بلافاصله بعد از خوردن یا نوشیدن نخ دندان بکشید و مسواک بزنید، آدامس بدون قند بجوید.
چهار. غذاهای سالم بخورید
مواد غذایی سالم را به رژیم غذایی‌تان اضافه کنید و مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های شیرین و نشاسته‌ای را به حداقل برسانید. در عوض، مواد غذایی سالم را، مانند ماست، پنیر، سبزیجات و میوه‌جات، به رژیم غذایی‌تان اضافه کنید.
پنج. از دهانشویه استفاده کنید
هر روز، دهان‌تان را با دهانشویه ضد عفونی کنید.
شش. به دندانپزشک مراجعه کنید
مراجعه منظم به دندانپزشک را جدی بگیرید. بهتر است حداقل سالی دو بار به دندانپزشک مراجعه کنید.
دندانپزشک چگونه پلاک دندان را درمان می‌کند؟
دندانپزشکان از روش‌ها و ابزارهای خاصی برای از بین بردن پلاک و جرم (یا تارتار) دندان استفاده می‌کند:
- استفاده از سیلانت‌های دندانی برای جلوگیری از تشکیل پلاک روی سطح دندان
- درمان خشکی دهان برای افزایش تولید بزاق
- فلورایدتراپی برای کاهش سرعت رشد باکتری‌های عامل ایجاد پلاک روی دندان
- تجویز خمیر دندان یا دهانشویه‌های آنتی باکتریال
سخن پایانی
هر شب، هنگام خواب و در طول روز، هنگام خوردن و آشامیدن، پلاک روی دندان‌های‌تان ایجاد می‌شود. تجمع پلاک و جرم روی دندان منجر به بروز بیماری لثه، از بین رفتن مینای دندان و پوسیدگی دندان شود. با رعایت بهداشت دهان و دندان، کاهش مصرف مواد غذایی شیرین و نشاسته‌ای و مراجعه منظم به دندانپزشک، می‌توانید از آسیب‌های احتمالی پلاک دندان جلوگیری کنید.
