آفت دهان را همه ما دیده‌ایم. دایره‌های سفید رنگ مایل به زرد که روی بافت نرم داخل دهان یا در انتهای لثه ایجاد می‌شود و آنقدر دردناک و آزاردهنده است که خوردن، آشامیدن و حتی صحبت کردن را برای ما دشوار می‌کند. آفت دهانی مسری نیست و معمولاً بعد از یکی دو هفته هم محو می‌شود، اما طی همین مدت، درد و التهاب ناشی از آن، شخص مبتلا را بسیار آزار می‌دهد. اما دلیل ایجاد آفت دهان چیست؟ روش‌های درمان آن چیست؟ چه زمانی برای درمان آفت دهانی به دندانپزشک مراجعه کنیم؟ در ادامه، به دلایل ایجاد آفت دهان و روش‌های سریع درمان آن خواهیم پرداخت.
آفت دهان چیست؟
آفت دهانی (Canker Sore یا Aphthous Ulcer) ضایعه‌های بیضی یا دایره‌ای‌‌شکل سفید یا زرد هستند که فضای اطرافشان ملتهب و قرمز است. آفت در قسمت‌های مختلف دهان به وجود می‌آید. مثلاً روی زبان، داخل لب، در انتهای لثه یا حتی روی کام نرم (سقف نرم دهان). آفت دهانی بسیار رایج است و تقریباً از هر 5 نفر، یک نفر مرتباً دچار آفت دهانی می‌شود.
سه نوع آفت دهانی وجود دارد:
- آفت دهانی مینور
آفت دهانی مینور شایع‌ترنی نوع آفت دهانی است. این آفت‌ها سطحی، کوچک و بیضی شکل هستند و اطرافشان نیز ملتهبو قرمز است. اندازه آفت مینور کمتر از یک سانتی‌متر است و طی یک یا دو هفته نیز از بین می‌روند.
- آفت دهانی ماژور
آفت‌های دهانی ماژور بزرگ‌تر و عمیق‌تر از آفت‌های مینور هستند. این آفت‌ها نیز سفید یا زرد رنگ هستند و اطرافشان ملتهب است. آفت‌های ماژور دهانی بسیار دردناک هستند، درمان‌شان تقریباً دو تا شش هفته طول می‌کشد و تا مدت‌ها، ردشان نیز در دهان می‌ماند.
- آفت دهانی هرپتی
آفت دهانی هرپتی چندان رایج نیست و برخلاف نامش، در اثر ویروس هرپس (که عامل ایجاد تبخال است) به وجود نمی‌آید. آفت هرپتی خوشه‌ای است: ممکن است ده تا صد آفت در دهان به وجود بیاید یا این‌که همه آن‌ها به شکل یک آفت بزرگ ظاهر شوند. آفت هرپتی طی یک یا دو هفته ناپدید می‌شوند و اثری نیز از آن‌ها در دهان باقی نمی‌ماند.
دلایل ایجاد آفت دهان چیست؟
آفت دهانی به دلایل مختلف به وجود می‌آید. معمولاً آفت‌های دهانی ساده یا مینور به دلایل زیر به وجود می‌آیند:
- استرس و اضطراب
- مصرف برخی از مواد غذایی تند و اسیدی (از جمله مرکبات، انواع ادویه، سرکه، انجیر، آناناس، توت فرنگی و گوجه)
- مصرف زیاد شکلات و کاکائو
- مصرف برخی داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (مثل ژلوفن)
- حساسیت به برخی غذاها، خمیر دندان‌ها یا دهان‌شویه‌ها
- مصرف خمیردندان‌ها یا دهان‌شویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات
- وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری در دهان
- تغییرات هورمونی
- آسیب دیدن بافت داخلی دهان
- مصرف سیگار و الکل
- عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
آفت‌های پیچیده‌تر، یعنی نوع ماژور و هرپتی، ممکن است به دلایل زیر نیز به وجود بیایند:
- ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن
- کمبود برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن (برای مثال، کمبود ویتامین B12، زینک، فولیک اسید یا آهن)
- وجود برخی از مشکلات در دستگاه گوارش (برای مثال، ابتلا به بیماری کرون یا سلیاک)
روش‌های درمان آفت دهانی
آفت دهانی زندگی را برای ما سخت می‌کند. حرف زدن، خوردن و آشامیدن برای‌مان دشوار می‌شود و درد آن نیز همواره با ما است. اما خوشبختانه، روش‌های مختلفی برای درمان سریع آفت دهانی و کاهش درد آن وجود دارد.
در ادامه، از روش‌های سریع درمان و کاهش درد و التهاب این زخم آزاردهنده گفته‌ایم.
شستشوی دهان با دهان‌شویه
دهان‌تان را با دهان‌شویه‌های حاوی کلرهگزیدین بشویید. این نوع دهان‌شویه باکتری‌های داخل دهان را از بین می‌برد، به بهبود سریع آفت دهانی کمک می‌کند و درد و التهاب را نیز کاهش می‌دهد.
در این دوره، به هیچ وجه، از دهان‌شویه‌های حاوی مواد اسیدی استفاده نکنید. این نوع دهان‌شویه‌ها شرایط را بدتر می‌کند.
مصرف ویتامین و مواد معدنی
همانطور که گفتیم، کمبود برخی از ویتامین‌ها باعث ایجاد آفت دهانی می‌شود. در این دوره، مصرف قرص آهن، اسید فولیک، زینک و B12 به بهبود سریع آفت و التیام درد کمک می‌کند و علاوه بر آن، باعث جلوگیری از ایجاد مجدد این آفت‌ها می‌شود.
قرار دادن کمپرس یخ روی آفت دهانی
کمپرس یخ را روی آفت قرار دهید تا درد و التهاب آن کاهش پیدا کند.
شستشوی دهان با محلول آب نمک
دهان‌تان را مرتباً با محلول آب نمک بشویید. این محلول فضای دهان‌تان را ضدعفونی می‌کند و درد و التهاب را نیز تا حدی کاهش می‌دهد.
یک قاشق چایخوری نمک را با نصف لیوان آن گرم ترکیب کنید و محلول را 15 تا 30 ثانیه در دهان‌تان نگه دارید. هر چند ساعت یک بار، این کار را تکرار کنید.
استفاده از هیدروژن پروکسید (آب اکسیژنه)
هیدروژن پروکسید یا همان آب اکسیژنه باکتری‌های داخل دهان را از بین می‌برد و به کاهش درد و التهاب ناشی از آفت دهانی کمک می‌کند.
استفاده از زاج سفید
زاج سفید یا همان آلوم حاوی آلومینیوم پتاسیم سولفات است و طبق پژوهش‌های انجام‌شده در سال 2016، سرعت درمان آفت را افزایش می‌دهد.
پودر زاج را تهیه کنید، آن را با چند قطره آب ترکیب کنید و خمیر حاصل را حداقل یک دقیقه روی آفت قرار دهید. هر روز این کار را تکرار کنید.
استفاده از جوش شیرین
جوش شیرین PH داخل دهان را تنظیم می‌کند و التهاب را کاهش می‌دهد. به همین دلیل، می‌توانید از این ماده برای درمان آفت دهانی و کاهش التهاب و درد ناشی از آن استفاده کنید.
یک قاشق چایخوری جوش شیرین را با نصف لیوان آب ترکیب کنید و محلول را 15 تا 30 ثانیه در دهان‌تان نگه دارید. هر چند ساعت یک بار، این کار را تکرار کنید.
استفاده روغن نارگیل
روغن نارگیل حاوی مقادیر بالایی از لوریک اسید است، به همین دلیل، خاصیت ضد میکروبی و ضد التهابی دارد و به درمان آفت دهانی کمک می‌کند. روزی چند بار، روغن نارگیل را روی آفت داخل دهان‌تان بمالید. به مرور زمان، متوجه کاهش التهاب و درد خواهید شد. روغن نارگیل هیچ ضرری ندارد و می‌توانید با خیال راحت، چندبار در در روز، از آن استفاده کنید.
پیشگیری از ایجاد آفت دهانی
با رعایت یک سری نکات، می‌توانید تا حدی، از ایجاد آفت دهانی جلوگیری کنید:
- مواد غذایی سالم مصرف کنید تا ویتامین‌ها و مواد معدنی بدن‌تان تأمین شود.
- اگر به غذایی حساسیت دارید، از مصرف آن جتناب کنید.
- بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید.
- تکنیک‌های کنترل استرس را یاد بگیرید و با استفاده از آن‌ها، این عامل ایجاد آفت را از خودتان دور کنید.
چه زمانی برای درمان آفت دهانی به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائم زیر، حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید:
- بروز آفت دهانی بزرگ
- بروز مکرر آفت‌های دهانی (یعنی قبل از آنکه یک آفت خوب شود،آفت‌های دیگری در دهان ایجاد شود)
- درد مداوم (اگر درد بیشتر از دو هفته طول کشید، حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید)
- عدم التیام درد با درمان‌های خانگی
- دشواری در خوردن و نوشیدن
- ظاهر شدن آفت‌های دهانی بیش از 2 یا 3 بار در سال
- تب بالا
- خارج پوست
نتیجه گیری
آفت دهانی به دلایل مختلفی به وجود می‌آید. استرس، کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، تغییرات هورمونی، حساسیت به برخی مواد غذایی، زیاده‌روی در مصرف مواد غذایی اسیدی و ادویه‌جات تند و حساسیت به برخی دهان‌شویه‌ها و خمیردندان‌ها از مهم‌ترین عوامل ایجاد آفت دهانی هستند. اما گاهی وجود مشکل در سیستم ایمنی بدن و ابتلا به بعضی از بیماری‌های گوارشی باعث ایجاد آفت می‌شوند. آفت‌های دهانی خود به خود، از بین می‌رود، اما استفاده از روش‌های درمانی، باعث می‌شود این زخم‌های آزاردهنده سریع‌تر از بین بروند و همچنین، شما درد کمتری را تحمل کنید. در این دوره، اقدام‌هایی مثل شستشوی دهان با محلول آب نمک و دهان‌شویه‌های حاوی کلرهگزیدین، استفاده از کمپرس یخ و تأمین ویتامین‌های بدن به بهبود سریع آفت و کاهش درد و التهاب ناشی از آن کمک می‌کنند.
اگر تعداد آفت‌ها افزایش پیدا کرد، درد ناشی از آن شدت گرفت و علائمی مثل تب و خارش را نیز مشاهده کردید، حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید. به علاوه، اگر در سال، بیش از دو سه بار، دچار آفت دهانی شدید، حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید تا با شناسایی علت ایجاد آن به درمانش، کمک‌تان کند.
